Koku Duyusu ve Sosyal Hayata Tarihsel Etkilerine Örnek Olarak Kapitalizmin Doğuşu
Koku duyusu dış dünyayla iletişim kurduğumuz beş temel duyudan bir tanesi. Diğer duyulardan farklı olarak kokunun kendine ait bir lisanının olmaması, elle tutulamaması, gözle görülememesi gibi nedenler binlerce yıldır ihmal edilmesine, önemsenmemesine, üzerine konuşulmamasına neden olmuş. Bilinmezliklerle dolu olduğu sanılan ve çokça suiistimal edilen bu duyunun temel çalışma mekanizmaları, bellek ve üremeyle ilişkisi, beslenmedeki hâkim rolü gibi kavramları ele alacağımız bu konuşmada finalde kaçınılmaz olarak kokulu maddeler ticaretinin dünya üzerinde yol açtığı ekonomik ve sosyal değişiklere değineceğiz. Kokulu maddeler ticareti uğruna oluşturulan ticari yapılar yaşamakta olduğumuz kapitalist sistemin doğuşuna nasıl katkıda bulundular?
Vedat Ozan
Yazar, araştırmacı ve parfümör Vedat Ozan (d. 1959), İstanbul Bilgi Üniversitesi Kültürel İncelemeler Lisansüstü Programı’nda “Koku ve Duyuların Kültürel Tarihi” adlı dersin kurucu eğitmenidir. Açık Radyo’da 150 küsur hafta boyunca süren ‘Koku’ programı ile Pena kanalındaki 20 bölümlük ‘Vedat Ozan ile Ufkun 2 Katı’ video serisini hazırlayıp sunan Ozan, aynı zamanda geçmişte İFSAK’ta fotoğraf üzerine aldığı eğitimlerin ardından proje koordinatörlüğü ve fotoğraf eğitmenliği görevlerinde de bulunmuştur.
Profesyonel bağımsız parfümörlüğün yanı sıra duyular, duyular arası geçişkenlikler, koku ve tat duyularının çalışma ve algılanma mekanizmaları ile bunların kültürel izdüşümleri ile ilgilli muhtelif eğitim programları yürütmüştür. Yurtiçi ve yurtdışında muhtelif akademik ve/ya popüler dergide koku algısı üzerine makaleleri yayımlanan, ‘koku’ ve ‘lezzet algısı içinde koku’ kavramları üzerine uzmanlığıyla bilinen Ozan, halen parfümörlük yapmanın yanısıra koku algısının işlendiği duyu eğitim programları yürütmekte, kurumlara yönelik koku duyusu ve eğitim danışmanlığı yapmaktadır.
Ozan’ın “Kokular Kitabı”, “Kokular Kitabı Parfümler”, “Kokular Kitabı Kültürler” ve “Kokular Kitabı Lezzetler” isimli dört adet kitabı (Everest yayınları) mevcuttur. Bu kitaplardan “Kokular Kitabı Lezzetler”, 2019 yılında Gourmand World Cookbook Awards tarafından Food Writing kategorisine seçilerek ödüllendirilmiştir.
